1800 – Een Gestelse SchoenenFabrikant

(door: Eef Reker – Guldblaaike 38 (Jaargang 9 November 1989) – GESTEL VROEGER – aflevering 26 – pagina 127 t/m 132)
&
(door: H.G. Dijkmans & dochter M.J. Dijkmans – Additioneel foto, illustratie & archiefmateriaal medio 2014/2015.)

 

EEN GESTELSE SCHOENENFABRIKANT

Nu staat het er nog: het riante woonhuis aan de Hoogstraat nr. 257. De verwachting is, dat het in de zeer nabije toekomst gaat verdwijnen. Dan zal weer een markant Gestels straatbeeld van aanzien veranderen. Er zal zo’n 9000 vierkante meter grond vrijkomen voor nieuwe zakelijkheid op een plek, waar eertijds een Gestelse industrie haar bedrijf voerde. Gestelnaren kennen het pand als “de villa van de “familie Dijkmans”. Een naam, die lange tijd verbonden was met Gestelse nijverheid. De vermoedelijk komende veranderingen ter plekke waren voor Eef Reker aanleiding om zich nader te verdiepen in de familie Dijkmans en haar zakenleven. Hij heeft voor ons het volgende weten op te tekenen.

(In het logo van het briefhoofd van rond 1890 zien we D / M / & / Co / E hetgeen betekent Dijkmans & Co Eindhoven)

(Gez. Fr. J. Dijkmans, Hoedenmodisten, Volderstraat huisnr. 5 omstreeks 1900)

(Gez. Fr. J. Dijkmans, Hoedenmodisten, Volderstraat huisnr. 5 omstreeks 1900)

Het begin.

Het relaas begint met Lambertus Dijkmans. Hij was de zoon van Godefridus Dijckmans (de “c” is later uit de naam verdwenen), die op 26 november 1800 in Middelbeers werd geboren. Deze Godefridus was getrouwd met Catharina van den Baar, die op 31 juli 1799 in Gestel het levenslicht aanschouwde. Zoon Lambertus werd in Gestel geboren op 19 april 1831. Hij trouwde op 16 september 1863 met Anna, Catharina Börst. Uit dit huwelijk werden 6 kinderen geboren. Lambertus overleed op 8 oktober 1883. Hij bezat in de vorige eeuw een schoenenzaak in de Volderstraat in Eindhoven. Eén van de 6 kinderen van Lambertus, geboren in Gestel op 27 maart 1868 kreeg de namen Hendrikus Godefridus. Hij trouwde op 30 mei 1895 met Petronella, Veronica van Vlerken, die op 29 maart 1869 in Bergeijk is geboren en in Eindhoven overleed op 7 mei 1948. Dit huwelijk werd gezegend met 11 kinderen. Reeds op jonge leeftijd nam Hendrikus Godefridus de zaak van zijn overleden vader over. De winkel aan de Volderstraat werd rond 1900 verplaatst naar de Rechtestraat. Aldaar brandde de zaak omstreeks het jaar 1910 af. Dat werd ongeveer het tijdstip, waarop de bedrijvigheid veranderde van schoenenwinkel in schoenenfabriek.

(Deze advertentie is van 20 augustus 1904 en werd geplaatst t.g.v. het koninklijk bezoek aan Eindhoven. (Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik))

(Schoenenmagazijn & Gros & Detail – H.G. Dijkmans, 1e pand aan rechter zijde, Rechtestraat omstreeks 1900)

(Het links naastgelegen 3 ramen hoge pand is dan nog niet verbouwd tot het “Chicago Theater” (met de bekende ronde boog ingang.))

(Schoenfabrikant Dijkmans, 4e pand aan rechter zijde, tussen het latere “Chicago Theater” en Magazijn De Zon, later Vroom & Dreesman, Rechtestraat omstreeks 1905)

(Schoenfabrikant Dijkmans 2e luifel rechts, tussen het Chicago Theater en Magazijn De Zon, later Vroom & Dreesman (grote luifel), Rechtestraat omstreeks 1910)

(Het links naastgelegen 3 ramen hoge pand op eerdere 2 foto’s is inmiddels verbouwd tot Chicago Theater, echter het is de later aangepaste lange doorgetrokken houtwerk op de voorgevel van “V&D” nog niet te zien over beide panden, wat door Dreesman omstreeks 1915 is wel aangepast na de brand en aankoop van het pand Dijkmans.)

Eerste fabriek.

In Gestel was Hendrikus Godefridus bekend onder de naam Fried. Deze wendde zich met een brief van 13 mei 1912 tot de “Edelachtbare Heeren Burgemeester en Wethouders van de gemeente Gestel en Blaarthem”. Hij verzocht, als schoenfabrikant, om hem vergunning te verlenen voor het opstellen en in werking stellen van een gasmotor van 10 pk in hun fabriek (zie schets). De fabriek was toentertijd gelegen aan de Spijkerstraat nr. 67 te Gestel en Blaarthem. Op 22 juni 1912 werd de vergunning verleend. De Spijkerstraat had intussen een naamsverandering ondergaan. Vandaar valt het te verklaren, dat de vergunning werd afgegeven voor het adres Groenstraat 67.

(Aankondiging ingevolge de Hinderwet voor het oprichten van een schoenfabriek met een 10 pk gasmotor d.d. 22 juni 1912)

Verdwenen straatnamen.

Zo min als de Spijkerstraat nu nog in Gestel is te vinden, evenmin de Groenstraat. In 1920 bij de annexatie met de gemeente Eindhoven verdween de naam Groenstraat uit het stadsdeel Gestel (Tongelre heeft nog een Groenstraat) en kwam daarvoor in de plaats de naam Palingstraat. Gestel en Blaarthem heeft ook nog een Zandstraat gehad. Deze naam heeft plaats moeten maken voor Gestelsestraat. Dan hebben we ook nog een Molenstraat gekend. Deze straatnaam komt nu in Gestel niet meer voor. Van het “Meulenstraotje” is nog terug te vinden het paadje naast de vroegere woning van de familie Davits, iets opzij van de plek, waar gildebroeder Frank nu nog zijn domicilie heeft.

(Platte grond schoenfabriek aan de tegenwoordige Palingstraat.)

Stichting fabriek aan de Hoogstraat.

Tot 1919-1920 bleef de fabriek gevestigd in de Palingstraat. In 1919 startte men met de voorbereiding voor de bouw van een nieuwe fabriek, annex woonhuis. Dit zou het pand Hoogstraat 257 worden. Nog voordat het nieuwe pand gereed was en in gebruik kon worden genomen, kon men fabriek en woonhuis aan de Palingstraat verkopen. Tijdelijk onderdak werd toen gevonden in een leegstaand pand van Harrie van Esdonk, dat lag op de plaats waar nu de Botstraat op de Hoogstraat uitkomt. In dit tijdelijke verblijf werd in 1920 nog het zilveren huwelijksfeest gevierd.

(Fam. H.G. Dijkmans (Stoom)Schoenfabriek & Lederhandel aan de Hoogstraat nr. 257 te Gestel en Blaarthem in 1971)

(Tekening (blauwdruk) vooraanzicht van de nieuwe fabriek aan de Hoogstraat 257 die in 1988 is gesloopt.)

(Fam. Dijkmans Schoen & Lederhandel aan de Hoogstraat nr. 257 te Gestel en Blaarthem in 1976)

(Fam. Godefridus Henricus (Frits jr.) Dijkmans Schoenen Groothandel aan de Hoogstraat nr. 257 te Gestel en Blaarthem in 1978)

De fabriek kreeg een oppervlakte van 346 vierkante meter. Zij werd voorzien van een z.g. sheddak, ook wel zaagdak genoemd. Als beweegkracht zou een zuigmotor van 20 pk. worden aangewend. Er zouden 19 mannen en 6 vrouwen tewerkgesteld worden. Kleedkamers en schaftlokalen voor vrouwen en mannen waren gescheiden. Die voor de vrouwen lagen aan de achterkant van het gebouw, die voor de mannen bij de ingang. De dames beschikten over 2 wasbakken, de heren over 4 stuks. Ook waren 3 geëmailleerde toiletten voorzien: 2 voor het vrouwelijke personeel en 1 voor de mannen. Tegen het ingediende plan werden geen schriftelijke bezwaren ingebracht. Ook werd de gelegenheid om ter openbare zitting – die van 22 november 1919 – op het gemeentehuis bezwaar te maken, onbenut gelaten. Zodoende werd op 20 december 1919 de vergunning verleend. Vergunning voor de bouw van een voor die tijd zeker moderne fabriek (zie tekening)

Bedrijfsuitoefening aan de Hoogstraat.

Op 1 juli 1920 kon het nieuwe pand worden betrokken. Men startte onder de naam: H.G. Dijkmans Stoomschoenfabriek en Lederhandel. Op 15 april 1926 kwam er een naamsverandering. Toen ging men verder als N.V. Schoenfabriek H.G. Dijkmans. Mede-eigenares werd mej. Bertha, Maria, Cornelia Dijkmans. In de statuten werd de bedrijfsdoelstelling als volgt omschreven: “Het fabriceren van schoenen, den handel daarin en in leder, schoenmakersfournituren en aanverwante artikelen”. In 1932 kwam er een uitbreiding van de naamloze vennootschap. Een filiaal, de “Vlaardinger Schoenhandel” werd er in opgenomen. In 1937 volgde een bedrijfswijziging. De zaak werd toen in het register van de Kamer van Koophandel ingeschreven als “Schoenhandel en aanverwante en gros en detail”.

(“Kinderen” Dijkmans tijdens het Huwelijk van Johan van den Acker en Tilly Dijkmans 24-08-1928 te Gemert (Gezin Hendrikus Godefridus Dijkmans (Fried) & Petronella Veronica van Vlerken).)

(Fried en Dinie Dijkmans op kantoor aan de Hoogstraat nr. 257 in 1929)

De zaken gingen nadien minder florerend tot in de oorlogsjaren. Op 12 augustus 1942 werd besloten tot liquidatie. Deze werd echter op 23 maart 1943 weer opgeheven. Intussen was op 24 augustus 1942 de commanditaire vennootschap onder firma “H.G. Dijkmans en Co.” opgericht. Door notaris Alfred Haenen werd op 29 september 1942 een overdrachtsbesluit opgemaakt.

Eigenaars van de nieuwe vennootschap werden: Hendrikus, Godefridus Dijkmans(Frits sr.); Alberdina, Catharina, Maria Dijkmans en Godefridus, Antonius, Maria Dijkmans, allen schoenfabrikanten. Laatstgenoemde is de zoon van Hendrikus, Godefridus. Hij leefde van 3 april 1905 tot 6 mei 1984. Hij was gehuwd met Henriëtte, Johanna Kliebisch.

(Advertentie uit het cluborgaan van Veloc van 30 november 1949.)

(Briefhoofd van na de oorlog.)

De schoenen van Dijkmans kwamen in de handel onder de merknaam HAGEDIS. Het is interessant hier even te vermelden hoe die naam ontstond. Eigenlijk was bedoeld om hem als HA-GE-DIJ een afgeleide te doen zijn van H.G. DIJKMANS SCHOENEN. De laatste letter “J” was met een ruime zwierige slinger geschreven. Dit had tot gevolg, dat men er HAGEDIS uit las. Die naam is het fabrieksmerk gebleven, gecombineerd met het symbool: de afbeelding van het diertje, kruipend door de lus van de schrijfletter “G”. Na de oorlog legde men zich toe op de groot- en detailhandel in schoenen. De particuliere verkoop aan de Hoogstraat werd beëindigd in 1973. De groothandel werd voortgezet.

(Het nu nog bestaande pand waarvan de laatste dagen zijn geteld. Het zal gesloopt worden. Een projectontwikkelaar zal het dan vrijkomende grondgebied een nieuwe bestemming geven. ( Foto 1971 Wim Zwaan.))

Vertrek uit Gestel.

Sinds 1978 leidt een jongere Dijkmans met de voornamen Godefridus, Henricus (Frits jr.) de zaak. Hij bracht het bedrijf in 1980 over naar Waalwijk, het schoenencentrum van Nederland. In 1983 werd deze Waalwijkse vestiging volledig door brand verwoest. De fabriek werd weer herbouwd. Ook in Waalwijk is men echter niet gebleven. In 1986 volgde een nieuwe bedrijfsoverplaatsing. Toen werd de vestigingsplaats Kaatsheuvel.

(Huwelijksakte Jan Dijkmans / Jo(h)annes Dijckmans (30 jr) & Maria van der Linden (24 jr), 8 februari 1800 (ondertrouw) resp. 23 februari 1800 te Middelbeers)

(Huwelijksakte Godefridus Dijckmans & Catharina van den Baar, 6 oktober 1822 te Gestel en Blaarthem)

(Huwelijksakte Lambertus Deijkmans & Anna Catharina Börst, 16 augustus 1863 te Gestel en Blaarthem)

(Bevolkingsregister – Lambertus Dijkmans & Anna Catharina Börst, rond 1875 te Gestel en Blaarthem)

(Huwelijksakte Hendrikus Godefridus Dijkmans (Fried) & Petronella Veronica van Vlerken, 30 mei 1895 te Gestel en Blaarthem)

(Bevolkingsregister – Hendrikus Godefridus Dijkmans (Fried) & Petronella Veronica van Vlerken, 1900-1920 te Gestel en Blaarthem)

   

  

(Huwelijk van Johan van den Acker & Tilly Dijkmans 24-08-1928 te Gemert (Gezin Hendrikus Godefridus Dijkmans (Fried) & Petronella Veronica van Vlerken te Gestel en Blaarthem).)

(Hendrikus Godefridus Dijkmans (Fried) & Petronella Veronica van Vlerken, omstreeks 1939-1944 te Gestel en Blaarthem)

Bronnen:

Eindhoven uitg. Sept.1965 A.J.J.H.Tops. J.M.Th. Verschueren.

Kamer van Koophandel en Fabrieken Dossier nr. 461 en 5120 (Hr. Wijnen)

Streekarchief Zuid Oost Brabant G.1207.

Mevr. Dijkmans Kliebisch en G.H.(Frits jr.) Dijkmans (Met dank voor de informatie, foto en illustratiemateriaal.)

Additioneel foto, illustratie & archiefmateriaal medio 2014 … door … H.G. Dijkmans & dochter M.J. Dijkmans.